KC Sinha Solution Class 11 Chapter 16 कुछ महत्वपूर्ण अनंत श्रेणी (Some Important Infinite series) Exercise 16.3

  Exercise 16.3

Question 1

(i) $\frac{e^{2 x}+1}{2 e^{x}}$
Sol :
$=\frac{1}{2}\left[\frac{e^{2 x}+1}{e^{x}}\right]$
$=\frac{1}{2}\left[\frac{e^{2 x}}{e^{x}}+\frac{1}{e^{2}}\right]$
$=\frac{1}{2}\left[e^{x}+e^{-x}\right]$
$=\frac{1}{2}\left[2 \cdot\left\{1+\frac{x^{2}}{2!}+\frac{x^{4}}{4 !}+\cdots \cdot \infty\right\}\right]$
$=1+\frac{x^{2}}{2 !}+\frac{x^{4}}{4 !}+\cdots \cdot \infty$


(ii) $\frac{e^{x}-e^{-x}}{2}$
Sol :
$=\frac{e^{x}\left(e^{4 x}+1\right)}{e^{3 x}}-1$
$=\frac{e^{4 x}+1}{e^{2 x}}-1$
$=\frac{e^{4 x}}{e^{2 z}}+\frac{1}{e^{2 x}}-1$
$=e^{2 x}+e^{-2 x}-1$
$=2\left[1+\frac{(2 x)^{2}}{2 !}+\frac{(2x)^{4}}{4 !}+\cdots \cdot \infty\right]-1$
$=2\left[1+\frac{4x^{2}}{2 !}+\frac{16 x^{4}}{4 !}+\dots \infty\right]-1$
$=2+\frac{8 x^{2}}{2 !}+\frac{32 x^{4}}{4 !}+\dots \infty-1$
$=1+\frac{8 a^{2}}{2!}+\frac{32 x^{4}}{4 !}+\cdots \dots \infty$

(iii) $\frac{e^{5 x}+e^{x}}{e^{3 x}}-1$
Sol :

(iv) $\frac{e^{7 x}+e^{x}}{e^{4 x}}$
Sol :


Question 2

$\sum_{n=1}^{\infty} \underline{n}$ का मान निकाले 
[Find the value of $\sum_{n=1}^{\infty} \underline{n}$]
Sol :
$\sum_{n=1}^{\infty} \frac{n^{2}}{n !}=\frac{1^{2}}{1 !}+\frac{2^{2}}{2 !}+\frac{3^{2}}{3 !}+\dots \infty$

$T_{n}=\frac{n^{2}}{n !}=\frac{n^{2}}{n(n-1) !}$

$T_{n}=\frac{n}{(n-1) !}=\frac{(n-1)+1}{(n-1) !}$

$T_{n}=\frac{n-1}{(n-1) !}+\frac{1}{(n-1) !}$

$T_{n}=\frac{n-1}{(n-1)(n-2) !}+\frac{1}{(n-1) !}$

$T_{n}=\frac{1}{(n-2) !}+\frac{1}{(n-1) !}$

$\begin{aligned}T_{1}&=0+\frac{1}{0 !}\\T_{2}&=\frac{1}{0 !}+\frac{1}{1 !}\\ \cdot &\quad \cdot \quad \cdot \\ \cdot &\quad \cdot \quad \cdot \\ \cdot &\quad \cdot \quad \cdot \\ \infty &=\cdot \quad \cdot \\ \hline \sum_{n=1}^{\infty} \frac{n^{2}}{n !}&=e+e=2 e \end{aligned}$


Question 3

साबित कीजिए कि (prove that) $\frac{e^{x}-1}{x}=1+\frac{x}{2 !}+\frac{x^{2}}{3 \cdot !}+\ldots ~to~$\infty$
Sol :
L.H.S
$\frac{e^{x}-1}{x}=\frac{1+\frac{x}{1 !}+\frac{x^{2}}{2 !}+\frac{x^{3}}{3 !}+\cdots \cdot \infty-1}{x}$
$=\frac{x\left(1+\frac{x}{2 !}+\frac{x^{2}}{3 !}+\cdots \cdot \infty\right)}{x}$
$=1+\frac{x}{2 !}+\frac{x^{2}}{3 !}+ \dots \infty$

Question 4


Question 5

साबित कीजिए कि (Prove that)
$\frac{a^{x}-1}{x}=\log a+\frac{x(\log a)^{2}}{2 !}+\ldots$ to $\infty$
Sol :
L.H.S
$\frac{a^{x}-1}{x}=\frac{1+\frac{x \log a}{11}+\frac{x^{2}(\log a)^{2}}{2 !}+\cdots\infty -1}{x}$
$=x\left(\frac{\log a+\frac{x(\log a)^{2}}{2 !}+\ldots~to~\infty}{\frac{x}{x}}\right)$
$=\log a+\frac{x(\log a)^{2}}{2!}+\dots ~\infty$

Question 6

निम्नलिखित को सिद्ध कीजिए 
(Prove the following ):

(i) $\frac{1+\frac{1}{2 !}+\frac{1}{4 !}+\frac{1}{6 !}+\ldots \infty \text { पद तक }}{\frac{1}{1 !}+\frac{1}{3 !}+\frac{1}{5 !}+\frac{1}{7 !}+\ldots \infty \text { पद तक }}=\frac{e^{2}+1}{e^{2}-1}$
Sol :
L.H.S
$\frac{1+\frac{1}{2!}+\frac{1}{4!}+\frac{1}{6 !}+\dots \infty}{\frac{1}{1 !}+\frac{1}{3 !}+\frac{1}{5 !}+\frac{1}{6!}\dots \infty}$

$=\frac{e+e^{-1}}{e-e^{-1}}=\frac{e+\frac{1}{e}}{e-\frac{1}{e}}$
$=\frac{\frac{e^{2}+1}{e}}{\frac{e^{2}-1}{e}}$
$=\frac{e^{2}+1}{e^{2}-1}$

Question 7

Find the sum of the following series
(i) $\frac{1}{3 !}+\frac{2}{5 !}+\frac{3}{7 !}+\frac{4}{9 !}+\ldots$ to $\infty$
Sol :
दी गई श्रेणी का n वाँ पद
$t_{n}=\frac{n}{(2 n+1) !}=\frac{1}{2} \cdot \frac{2 n}{(2 n+1) !}$
$=\frac{1}{2}\left[\frac{(2 n+1)-1}{(2 n+1) !}\right]$
$t_{n}=\frac{1}{2}\left[\frac{2 n+1}{(2 n+1)!}-\frac{1}{(2 n+1) !}\right]$
$t_{n}=\frac{1}{2}\left[\frac{2 n+{1}}{(2 n+1)(2 n) !}-\frac{1}{(2 n+1) !}\right]$
$t_{n}=\frac{1}{2}\left[\frac{1}{(2 n) !}-\frac{1}{(2 n+1) !}\right]$

$\begin{aligned}t_{1}&=\frac{1}{2}\left[\frac{1}{2 !}-\frac{1}{3 !}\right] \\t_{2}&=\frac{1}{2}\left[\frac{1}{4 !}-\frac{1}{5 !}\right]\\t_{3}&=\frac{1}{2}\left[\frac{1}{6 !}-\frac{1}{7 !}\right]\\ \cdot &\quad \cdot \quad \cdot \\ \cdot &\quad \cdot \quad \cdot \cdot &\quad \cdot \quad \cdot \\ \hline \end{aligned}$
$S_{n}=\frac{1}{2}\left[\left(\frac{1}{2 !}+\frac{1}{4!}+\frac{1}{6 !}+\cdots \infty\right)-\left(\frac{1}{3 !}+\frac{1}{5 !}+\frac{1}{7!}+\ldots \infty \right)\right]$
$S_{n}=\frac{1}{2}\left[\left(\frac{e+e^{-1}}{2}-1\right)-\left(\frac{e-e^{-1}}{2}-1\right)\right]$
$=\frac{1}{2}\left[\frac{e+e^{-1}}{2}-1-\frac{e-e^{-1}}{2}+1\right]$
$=\frac{1}{2}\left[\frac{e+e^{-1}-e+e^{-1}}{2}\right]$
$=\frac{1}{2}\left(\frac{2e^{-1}}{2}\right)=\frac{1}{2e}$

(ii) $\frac{1}{2 !}+\frac{3}{4 !}+\frac{5}{6 !}+\frac{7}{8 !}+\ldots$ to $\infty$
Sol :
$t_{n}=\frac{n}{(n+1) !}=\frac{(n+1)-1}{(n+1)!}$
$t_{n}=\left[\frac{n+1}{(n+1)!}-\frac{1}{(n+1) !}\right]$

(iii) $\frac{1}{2 !}+\frac{1+2}{3 !}+\frac{1+2+3}{4 !}+\ldots$ to $\infty$
Sol :
दी गई श्रेणी का n वाँ पद
$t_{n}=\frac{1+2+3+\cdots+n}{(n+1) !}$
$=\frac{n(n+1)}{2(n+1) !}$
$t_{n}=\frac{n(n+1)}{2(n+1)n \cdot(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{1}{2(n-1) !}$

$\begin{aligned}t_{1}=\frac{1}{2 \cdot 0 !}=\frac{1}{2} \cdot 1\\ t_{2}=\frac{1}{2.1 !}=\frac{1}{2} \cdot \frac{1}{1!}\\ t_{3}=\frac{1}{2.2 !}=\frac{1}{2} \cdot \frac{1}{2!}\\ t_{4}=\frac{1}{2 \cdot 3 !}=\frac{1}{2} \cdot \frac{1}{3 !} \\ \cdot &\quad \cdot \quad \cdot \\ \hline S_{n}=\frac{1}{2}\left[1+\frac{1}{1!}+\frac{1}{2 !}+\frac{1}{3 !}+\dots \infty\right]\end{aligned}

$=\frac{1}{2}(e)=\frac{e}{2}$


(iv) $\frac{1^{3}}{1 !}+\frac{2^{3}}{2 !}+\frac{3^{3}}{3 !}+\ldots \infty$
Sol :
दी गई श्रेणी का n वाँ पद
$t_{n}=\frac{n^{3}}{n !}=\frac{n^{3}}{n(n-1) !}=\frac{n^{2}}{(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{n \cdot n}{(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{n[(n-1)+1]}{(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{n(n-1)+n}{(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{n(n-1)}{(n-1) !}+\frac{n}{(n-1)!}$
$t_{n}=\frac{n(n-1)}{(n-1)(n-2) !}+\frac{n}{(n -1)!}$
$t_{n}=\frac{(n-2)+2}{(n-2) !}+\frac{(n-1)+1}{(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{n-2}{(n-2)(n-3) !}+\frac{2}{(n-2) !}+\frac{n-1}{(n-1)(n-2) !}+\frac{1}{(n-1)!}$
$t_{n}=\frac{1}{(n-3) !}+\frac{2}{(n-2)}!+\frac{1}{(n-2) !}+\frac{1}{(n-1) !}$

$t_{n}=\frac{1}{(n-3) !}+\frac{3}{(n-2) !}+\frac{1}{(n-1) !}$

t1=0+0+1
t2=0+3+$\frac{1}{1!}$
$t_{3}=1+\frac{3}{1 !}+\frac{1}{2 !}$
$t_{4}=\frac{1}{1 !}+\frac{3}{2 !}+\frac{1}{3 !}$
$t_{5}=\frac{1}{2 !}+\frac{3}{3 !}+\frac{1}{4 !}$
.
.
.
$\overline{S_{n}=\left[1+\frac{1}{1!}+\frac{1}{2!}+\dots\infty\right]+3\left[1+\frac{1}{1 !}+\frac{1}{2 !}+\frac{1}{3!}+\dots \infty\right] +\left[1+\frac{1}{1!}+\frac{1}{2!}+\frac{1}{3!}+\frac{1}{4!}+\infty\right]}$

=e+3e+e
=5e


(v) $1+\frac{1+3}{2 !}+\frac{1+3+3^{2}}{3 !}+\ldots$ to $\infty$
Sol :
दी गई श्रेणी का n वाँ पद
$t_{n}=\frac{1+3+3^{2}+\cdots-3^{n}}{n !}$
$t_{n}=\frac{1\left(3^{n}-1\right)}{(3-1) \cdot n !}$
$t_{n}=\frac{1}{2} \cdot \frac{3^{n}-1}{n !}$
$t_{n}=\frac{1}{2}\left[\frac{3^{n}}{n{!}}-\frac{1}{n !}\right]$

$t_{1}=\frac{1}{2}\left[\frac{3^{1}}{1 !}-\frac{1}{1!}\right]$
$t_2=\frac{1}{2}\left[\frac{3^{2}}{2 !}-\frac{1}{2!}\right]$
$t_{3}=\frac{1}{2}\left[\frac{3^{3}}{3!}-\frac{1}{3 !}\right]$
.
.
.
$\overline{S_{n}=\frac{1}{2}\left[\left(\frac{3^{1}}{1 !}+\frac{3^{2}}{2 !}+\frac{3^{3}}{3 !}+\cdots \infty\right)-\left(\frac{1}{1 !}+\frac{1}{2!}+\frac{1}{3!}+\dots \infty\right)\right.}$

$S_{n}=\frac{1}{2}\left[\left(e^{3}-1\right)-(e-1)\right]$
$=\frac{1}{2}\left[e^{3}-1-e+1\right]$
$=e \frac{\left(e^{2}-1\right)}{2}$


(x) $\frac{1 \cdot 2}{1 !}+\frac{2 \cdot 3}{2 !}+\frac{3 \cdot 4}{3 !}+\frac{4 \cdot 5}{4 !}+\ldots$ to $\infty$
Sol :
दी गई श्रेणी का n वाँ पद
$t_{n}=\frac{n(n+1)}{n !}=\frac{ n(n+1)}{n(n-1)!}$
$t_{n}=\frac{n-1+2}{(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{n-1}{(n-1) !}+\frac{2}{(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{n-1}{(n-1)(n-2) !}+\frac{2}{(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{1}{(n-2) !}+\frac{2}{(n-1) !}$

t1=0+2

$t_{2}=1+\frac{2}{1 !}$

$t_{3}=\frac{1}{1 !}+\frac{2}{2 !}$

$t_{4}=\frac{1}{2!}+\frac{2}{3 !}$

.
.
.
$\overline{S_{n}=\left[1+\frac{1}{1!}+\frac{1}{2 !}+\ldots \infty\right]+2\left[1+\frac{1}{1 !}+\frac{1}{2 !}+\frac{1}{3 !}+\dots \infty\right]}$

=e+2e=3e


(xii) $\frac{1^{2}}{2 !}+\frac{1^{2}+2^{2}}{3 !}+\frac{1^{2}+2^{2}+3^{2}}{4 !}+\ldots$ to $\infty$
Sol :
दी गई श्रेणी का n वाँ पद
$t_{n}=\frac{1^{2}+2^{2}+3^{2}+\cdots+n^{2}}{(n+1) !}$
$t_{n}=\frac{n(n+1)(2 n+1)}{6(n+1) !}$
$t_{n}=\frac{n(n+1)(2 n+1)}{6 \cdot(n+1) \cdot n(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{(2 n+1)}{6(n-1) !}=\frac{2 n-2+3}{6(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{2(n-1)+3}{6(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{2(n-1)}{6(n-1) !}+\frac{3}{6(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{n-1}{3(n-1)(n-2) !}+\frac{1}{2(n-1) !}$
$t_{n}=\frac{1}{3} \cdot \frac{1}{(n-2) !}+\frac{1}{2} \cdot \frac{1}{(n-1) !}$

$t_{1}=\frac{1}{3} \cdot 0+\frac{1}{2} \cdot 1$
$t_{2}=\frac{1}{3} \cdot 1 +\frac{1}{2} \cdot \frac{1}{1 !}$
$t_{3}=\frac{1}{3} \cdot \frac{1}{1 !}+\frac{1}{2} \cdot \frac{2}{2 !}$
.
.
.
$\overfline{S_{n}=\frac{1}{3}\left[0+1+\frac{1}{1 !}+\frac{1}{2 !}\dots\infty\right]+\frac{1}{2}}\left[1+\frac{1}{1!}+\frac{1}{2!}+\frac{1}{3!}+\dots \infty \right]$

$=\frac{1}{3}(e)+\frac{1}{2}(e)=\frac{e}{3}+\frac{e}{2}$
$=\frac{2 e+3 e}{6}=\frac{5 e}{6}$

No comments:

Post a Comment

Contact Form

Name

Email *

Message *